Po raz 22. Kapituła Nagrody Złotego Jacka, składająca się z przedstawicieli Siedleckiego Towarzystwa Naukowego, Siedleckiego Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Brama” oraz Muzeum Regionalnego w Siedlcach, jednomyślnym werdyktem uhonorowała laureatki w trzech kategoriach:

- za osiągnięcia naukowe – dr hab. Violetta Machnicka

- za działalność popularyzatorską – Jadwiga Madziar

- za twórczość literacką – Mariola Zaczyńska

Dyplomy oraz statuetki Złotego Jacka zostały wręczone laureatkom 28 grudnia 2021 roku i 3 stycznia 2022 roku w Muzeum Regionalnym w Siedlcach.

Dr hab. Violetta Machnicka jest polonistką, językoznawcą, autorką ponad 80 prac naukowych – książek i artykułów. Szczególną pasją Laureatki jest biografia oraz twórczość Bolesława Prusa (Aleksandra Głowackiego), którymi zajmuje się od 30 lat. Z UPH w Siedlcach była związana przez 18 lat i pełniła w tym czasie m.in. funkcję dyrektora instytutu polonistycznego oraz kierownika Zakładu Językoznawstwa i Logopedii. W latach 2013-2021 była prezesem Siedleckiego Towarzystwa Naukowego. Pełniła też funkcję prezesa Towarzystwa Kultury Języka (Oddział w Siedlcach, 2013-2017). Przez wiele lat prowadziła aktywną działalność promującą wiedzę o języku, literaturze, filmie w Siedlcach i regionie. Od 2015 roku współorganizuje Narodowe Czytanie w Morach w ramach współpracy z miejscową biblioteką i ośrodkiem kultury. Prowadzi wykłady dla słuchaczy uniwersytetów trzeciego wieku w rozmaitych miejscowościach. Współredagowała IV tom Słownika biograficznego Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza (2019, STN). Do publikacji tej napisała kilka biogramów (Maria Buyno-Arctowa, Aleksander Głowacki, Jan Chryzostom Pasek, Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski). Jest zastępcą redaktora naczelnego interdyscyplinarnego półrocznika humanistycznego „Ogród” (STN; ukazuje się od 1988), w którym opublikowała m. in. prace poświęcone twórczości poetyckiej Jonasza Kofty, wierszom Cypriana Kamila Norwida oraz bajkom Igora Sikiryckiego.

Mniej znaną formą aktywności dr hab. Violetty Machnickiej jest twórczość literacka. Wydała tom poezji Napisać wiersz… z ufnością dziecka (2020 – Laboratorium Literatury IKRiBL; 2021 – Igitur). Wiersze i fraszki publikuje m.in. w siedleckim czasopiśmie „Inskrypcje”. 

Kapituła Nagrody Złotego Jacka, dostrzegając olbrzymie zaangażowanie dr hab. Violetty Machnickiej i Jej znaczący wkład zarówno dla nauki polskiej, jak i kultury regionu, postanowiła uhonorować Ją Nagrodą Złotego Jacka 2021 w kategorii „osiągnięcia naukowe”.

Tadeusz Boruta

Jadwiga Madziar swoje życie zawodowe związała z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Siedlcach (obecnie Miejską Biblioteką Publiczną). Pracując w różnych działach, zdobywała kolejne stanowiska bibliotekarskie – od młodszego bibliotekarza po starszego kustosza. Przełomowym momentem w życiu zawodowym J. Madziar był rok 1996, kiedy to wygrała konkurs na dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Siedlcach. Od tego czasu pani dyrektor konsekwentnie zmieniała wizerunek siedleckiej książnicy.

W 1997 roku rozpoczęła komputeryzację i automatyzację procesów bibliotecznych. Dzięki podejmowanym przez nią działaniom obecna Miejska Biblioteka Publiczna jest w pełni skomputeryzowana, a czytelnicy mogą korzystać z elektronicznych baz katalogowych, zamawiać książki przez Internet, a proces komputerowego wypożyczania usprawniają elektroniczne karty biblioteczne. Pani dyrektor utworzyła ważne biblioteczne działy: Czytelnię Regionalną (1998 r.), gromadzącą i udostępniającą zbiory o Siedlcach i regonie, nowoczesne, skomputeryzowane Centrum Informacyjne Biblioteki (2006 r.), Centrum Obsługi Czytelników (2007), czyli nowoczesną, zautomatyzowaną wypożyczalnię książek oraz Czytelnię Internetową (2011 r.) z bezpłatnym dostępem do Internetu. Uruchomiła stronę internetową MBP, udostępniającą katalogi biblioteczne, bibliografię regionalną, e-zbiory. Wprowadziła usługę „książka mówiona na telefon” – dla osób niewidomych i niesprawnych ruchowo z Siedlec. Pani Jadwiga Madziar przyczyniła się do digitalizacji zbiorów. Dzięki niej najstarsze, najcenniejsze regionalia zostały zdigitalizowane i są prezentowane na stronie internetowej MBP.

Dzięki wieloletnim staraniom pani dyrektor zabytkowa, XVIII-wieczna siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej została gruntownie przebudowana, praktycznie od fundamentów. Przy ogromnym zaangażowaniu pani Madziar siedlecka książnica stała się placówką na miarę XXI wieku – piękną, funkcjonalną, nowoczesną, przyjazną, z klimatem. Urządzenie działów Biblioteki, utworzenie saloniku literackiego, prasowego i galerii wystawienniczych, wystrój wnętrz to jej pomysły, dzięki którym siedlecka książnica zyskała indywidualny styl i należny jej blask.  

Pani Jadwiga Madziar poprawiła także znacząco warunki funkcjonowania filii bibliotecznych. Zmieniła siedziby dwóch filii, pozostałe wyremontowała i zorganizowała nowoczesne placówki z komputerowym wypożyczaniem zbiorów, elektronicznymi katalogami i kartami bibliotecznymi, „czytelniami internetowymi” i „kącikami małego dziecka”.

Pani J. Madziar potrafiła skupić wokół biblioteki lokalnych twórców kultury i środowisko naukowe, dzięki czemu MBP stała się ośrodkiem ważnych przedsięwzięć i wydarzeń kulturalnych. Z jej inicjatywy były organizowane spotkania z pisarzami, konkursy literackie, promocje książek, konferencje popularnonaukowe, festyny czytelnicze, warsztaty poetyckie, kiermasze i wystawy książek.

Gośćmi Siedleckiej Książnicy byli czołowi przedstawiciele kultury polskiej m.in. ks. Jan Twardowski, Adam Zagajewski, Wiesław Myśliwski, Ernest Bryll, Barbara Wachowicz, Hanna Krall, Joanna Siedlecka, Adriana Szymańska, Ludmiła Marjańska, Wojciech Tochman, Andrzej Stasiuk, a także Zbigniew Zapasiewicz, Olgierd Łukaszewicz, Jerzy Zelnik, Andrzej Ferenc, Adam Ferency, Krzysztof Gosztyła, Magdalena Zawadzka, Joanna Żółkowska.

MBP włączała się do ogólnopolskich akcji promujących czytelnictwo, organizowała wydarzenia ważne dla miasta i regionu np. Dni Książki, Narodowe Czytanie, Światowy Dzień Książki, Noc Bibliotek, Tydzień Bibliotek, Książka na Św. Jana, Cała Polska Czyta Dzieciom, Zaduszki Literackie, Turniej Jednego Wiersza, Święto Poezji, konkursy literackie „O pąsową różę Stefana Żeromskiego”, „Słowa Jana Pawła II”, El Greco-Przystanek Siedlce”, „Wokół Gombrowicza”, „List do Herberta”, „O Zapolskiej prawie wszystko”, „Książka, która pomogła mi żyć”, „Wł. S. Reymont – mistrz słowa i myśli”, „Siedlce – moje miasto”, wystawy z cyklu m. in. „Siedlce w zwierciadle czasu”.

Pani Jadwiga Madziar jest autorką „Informatora” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Siedlcach, publikacji książkowej „El Greco – Przystanek Siedlce”, zredagowała także dwie książki poetyckie Eugeniusza Kasjanowicza: „w Tobie – miasto Moje” oraz „Niepodległej…” Z jej inicjatywy opracowano i wydano 18 roczników Bibliografii Siedlec i Powiatu Siedleckiego oraz pierwszą Bibliografię Miasta Siedlce.

Mariola Zaczyńska znana jest przede wszystkim jako dziennikarka „Tygodnika Siedleckiego”, lecz Kapituła Nagrody Złotego Jacka zwróciła uwagę na jej osobę przede wszystkim jako autorkę sześciu powieści. Mariola Zaczyńska napisała i wydała: Gonić króliczka, Jak to robią twardzielki, Szkodliwy pakiet cnót, Kobieta z impetem, Zaklinaczki oraz Więcej niż siostry. Warto wspomnieć, że Mariola Zaczyńska pracowała również w Radiu dla Ciebie i w Telewizyjnym Kurierze Województw, publikowała w gazetach ogólnopolskich, m.in.: „Prawo i Życie”, „Polska Times”, „Tina”, „Kobieta i Życie” oraz „Pani”.

Jej powieści są pisane lekko o poważnych sprawach, takich jak: przyjaźń, skomplikowane relacje rodzinne, poczucie krzywdy i odrzucenia. W budowaniu napięcia i wielowymiarowych postaci pomaga jej wiedza zdobyta w dwuletnim Studium Scenariopisarstwa łódzkiej szkoły filmowej (PWSTiF) oraz na kursach w Warszawskiej Szkole Filmowej Macieja Ślesickiego i Bogusława Lindy.

O jej powieściach najcelniej pisze Bernadetta Darska, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, krytyczka literacka, literaturoznawczyni, która recenzowała wszystkie powieści autorki:

„Mariola Zaczyńska dała się poznać jako specjalistka od historii zabawnych, dowcipnych, celnie portretujących obyczajowość, dobrze łączących się z wątkami kryminalnymi. Autorka często proponuje ciepły, pozbawiony wzniosłości, pełen zaskakujących barw portret grupy przyjaciół, unikając egzaltacji i sztuczności. (..) I wybory, i zachowania, i pomyłki, i olśnienia opisywanych postaci zawsze trochę bawią, trochę wzruszają. To, co wzniosłe, zostaje szybko unieważnione przez wydarzenia prozaiczne. Zaczyńska w odpowiednim momencie przekłuwa balon powagi, dzięki czemu wygrywa. Te historie chce się czytać – za wyraziste charakterystyki bohaterów, za malowniczo przedstawione biografie opisywanych postaci, za umiejętne łączenie tego, co smutne, z tym, co zabawne. Mariola Zaczyńska udowadnia, że tzw. popularna powieść kobieca nie musi popadać w melodramatyczność, by opisać uczucia, że nie zawsze świat w niej przedstawiony musi być czarno-biały, że śmiech może mieć wymiar oczyszczający, bo czasami jest tylko dowodem dobrej zabawy, innym razem może ukrywać wzruszenie. (…) Trzeba zauważyć, że w powieściach autorki akcja rozwija się bardzo szybko, warto zatem docenić umiejętność subtelnego rozrysowania charakterów tak wielu postaci. To ciekawe połączenie powieści obyczajowej z przygodową”.

Tłem akcji powieści Marioli Zaczyńskiej jest jej rodzinne miasto - Siedlce, a także najbliższa okolica. Książki pisane na przestrzeni lat stały się ciekawą kroniką przemian w lokalnej społeczności, historii i scenerii politycznej. W powieściach pojawiają się także autentyczne postacie z Siedlec i okolic.

Mariola Zaczyńska była ponadto inicjatorką Festiwalu Literatury Kobiet „Pióro i Pazur”, który odbywał się od 2012 do 2016 roku.  Był to jedyny festiwal literacki w Polsce, w którym o wyborze festiwalowych książek i nagrodach dla pisarek decydowały czytelniczki. Profesjonalne jury dokonywało oceny powieści dopiero po selekcji dokonanej przez miłośniczki literatury. Bardziej demokratycznej formuły konkursu nie było ani wcześniej, ani później.

Festiwal, organizowany na wysokim poziomie, konsolidował świat literatów i wydawców. To tu rozpoczynało się wiele literackich karier. Na przykład dostrzeżone przez czytelniczki Stulecie winnych Ałbeny Grabowskiej zostało zekranizowane, a Katarzyna Bonda pierwsze laury zdobywała właśnie w Siedlcach. O renomie i popularności festiwalu może świadczyć fakt, że w festiwalowy weekend do Siedlec przyjeżdżali wydawcy, szukający nowych talentów i... podkupujący autorów konkurencji. Za kulisami festiwalu działo się wiele, podpisywano kontrakty i umowy na powieści. Można śmiało powiedzieć, że tu odkryto siłę kobiecych powieści, które wcześniej określano jako „babskie”. Dobra literatura obyczajowa, sensacyjna, często łącząca gatunki - i pisana przez kobiety - jest już doceniana. A taka była właśnie rola festiwalu - by w zalewie papki wyłowić literackie perełki. Takiej imprezy literackiej - z przesłaniem i na wysokim poziomie organizacyjnym - brakuje obecnie w naszym kraju. Wydawcy i literaci wspominają festiwal z ogromnym sentymentem. Dodajmy, że na Festiwal Literatury Kobiet przyjeżdżali uznani pisarze, by brać udział w panelach dyskusyjnych i spotkaniach autorskich. W ostatnim festiwalowym roku gościliśmy międzynarodową gwiazdę, pisarkę z USA, Joshilyn Jackson. Festiwal już wcześniej przekraczał granice Polski, ponieważ na konkurs wpływały powieści pisane przez pisarki przebywające na emigracji. Natomiast blogerki ze Szwecji, USA, Irlandii i Wielkiej Brytanii włączały się do prac jurorskich.

Sławomir Kordaczuk

Fot. S. Kordaczuk, T. Boruta

 Statuetki Nagrody Złotego Jacka 2021

Dr hab. Violetta Machnicka

Jadwiga Madziar

Mariola Zaczyńska