(Siedlce – Gnojno – Janów Podlaski – Cieleśnica - Pratulin – Krzyczew – Terespol – Kobylany – Siedlce)
Wschodnia część powiatu bialskiego jest wyjątkowo atrakcyjnym celem wędrówek turystycznych, gdyż stanowi bardzo ciekawy region nie tylko pod względem zróżnicowania kulturowego, ale też z powodu bogactwa przyrodniczego doliny Bugu. Mogli się o tym przekonać uczestnicy 65. wycieczki Siedleckiego Klubu Kolekcjonerów, która odbyła się 22 maja 2016 roku.
Grupa prawie 70 miłośników czynnego spędzania wolnego czasu wyruszyła sprzed budynku Muzeum Regionalnego w Siedlcach o godzinie 8.00 rano okazałym autokarem, a ci, dla których zabrakło miejsc w autokarze, podążyli za nim własnymi samochodami.
Zwiedzanie terenu rozpoczęło się od poznania historii świątyni w Gnojnie (murowany kościół, przebudowany z cerkwi prawosławnej), a potem w Pratulinie (sanktuarium Unitów Podlaskich) oraz Krzyczewie (drewniany kościół z XVIII wieku, malowniczo położony nad Bugiem).
Na trasie ekskursji znalazł się również zamek biskupów łuckich w Janowie Podlaskim (po odbudowie funkcjonujący przede wszystkim jako obiekt użytkowy o nazwie „Zamek Biskupi") i pałac w Cieleśnicy, który także został w ostatnim czasie odbudowany. Nawiązuje on do dawnej tradycji ziemiańskiej, z przytulnym hotelem i kameralną restauracją.
Wycieczka zakończyła się poznawaniem obiektów militarnych – trzech dzieł Twierdzy Brzeskiej. Zwiedzanie rozpoczęło się od spenetrowania kazamat fortu VII pod przewodnictwem miłośnika dziejów twierdzy, Karola Niczyporuka.
Następnie wycieczkowicze zapoznali się z dwiema muzealnymi placówkami Twierdzy Brzeskiej po polskiej stronie, czyli położonymi na obszarze Przedmościa Terespolskiego. Pierwsza z nich mieści się w Prochowni Terespol przy ul. Topolowej 6. Prowadzona jest przez pasjonatów z „Koła Miłośników Fortyfikacji i Historii", pod opieką Miejskiego Ośrodka Kultury w Terespolu.
Prochownia Terespol została wzniesiona w 1913 roku. Można w niej obejrzeć wiele eksponatów militarnych, etnograficznych i wystawy tematyczne, m.in. o tytułach: „Ogórek Terespolski", „Kolej Warszawsko-Terespolska", „Pieniądze świata" i „Karty telefoniczne Europy". Jest tu też wyjątkowy eksponat – replika kaponierowej armaty fortecznej Nordenfelda kal. 57 mm. Pozostałe eksponaty są oryginałami przekazanymi w formie darów przez mieszkańców Terespola i okolicznych miejscowości. Duży wkład w rozwój ekspozycji ma także członek Siedleckiego Klubu Kolekcjonerów, Adam Krzeski.
Zbiory prochowni zaprezentowali: specjalista od sprzętu RTV (takowy zajmuje jedną salę), Jerzy Czerniak, oraz Andrzej Lipowiecki, prowadzący wcześniej przez 30 lat pracownię modelarską dla młodzieży przy MOK w Terespolu.
W prochowni można podziwiać pędzące modele pociągów na kilku dioramach. Jedna z nich ilustruje historię Kolei Warszawko-Terespolskiej. Obejmuje ona obszar Terespola oraz okolicznych wsi: Błotkowa i Łobaczewa. W skali 1:87 przedstawiono m.in. rejon dworca kolejowego i prochowni z okresu zaborów.
Przed budynkiem prezentowane są zabytki kolejowe o większych gabarytach: torowiska i sprzęt załadunkowy. Uwagę zwraca również zabytkowy bruk i dwa betonowe słupki – jeden, rosyjski, z datą budowy obiektu, oraz polski. Ten z godłem państwowym i napisem „DOW" został postawiony na granicy gruntów prywatnych i wojskowych. Stąd pochodzi skrót DOW - Dowództwo Obszaru Warownego.
Druga placówka muzealna prowadzona jest przez Bogdana Greczuka w Prochowni Kobylany i podlega Gminnemu Centrum Kultury. Miłym zaskoczeniem dla uczestników wycieczki była bogata ekspozycja pocztówek wydanych prze Siedlecki Klub Kolekcjonerów. Zwiedzanie prochowni poprzedziło zapalenie zniczy przy pomniku poległych w lutym 1919 roku żołnierzy 34 Pułku Piechoty, którzy zdobywali fort Kobylany broniony przez wojska niemieckie. Obie placówki muzealne w prochowniach nie tylko są miejscami do nauki historii, ale też organizowane są w nich uroczystości państwowe i patriotyczne oraz festyny rodzinne.
Wycieczkę tradycyjnie zakończyło ognisko i pieczenie kiełbasek – tym razem w Kobylanach.
Po raz kolejny doskonałym przewodnikiem członków i sympatyków SKK był Mieczysław Księżopolski, który w sposób niezwykle zajmujący i profesjonalny opowiadał o miejscowych atrakcjach historycznych, turystycznych i przyrodniczych. Przy okazji okazało się, że powiat bialski w znacznej mierze zdominowany jest przez byłych uczniów jednej, ale jakże niezwykłej klasy. To osoby uczęszczające do Liceum Ogólnokształcącego w Janowie Podlaskim w latach 1973-1977. Pośród absolwentów wielokrotnie wymienianej „naszej klasy" znajduje się m. in. Sławomir Kordaczuk – pomysłodawca i organizator wszystkich wycieczek SKK, od 22 lat prezes tegoż Klubu, autor interesujących przewodników turystycznych z obszarów wschodniej Polski oraz wicedyrektor Muzeum Regionalnego w Siedlcach.
*
Historia Twierdzy Brzeskiej jest niezwykle frapująca, zwłaszcza dzieje jej cytadeli usytuowanej w Brześciu, obecnie na Białorusi. Twierdza jest stałym punktem zwiedzania miasta. Tworzy ją m.in. muzeum z eksponatami nawiązującymi do historii garnizonu polskiego, budynek koszarowy, cerkiew, artyleryjska ekspozycja plenerowa i monumenty sławiące obronę cytadeli przez Armię Czerwoną w 1941 roku.
W ciągu kilkudziesięciu lat rozbudowy twierdzy, związanej głównie z rozwojem artylerii, wzniesiono dwa pierścienie fortów, okalających cytadelę. Dlatego dziś po polskiej stronie znajdują się obiekty twierdzy do zwiedzania.
*
W bieżącym roku, 8 października, osoby związane z SKK planują zwiedzić powiat łukowski i podążą szlakiem sienkiewiczowskim, bowiem rok 2016 został ogłoszony Rokiem Henryka Sienkiewicza. W ten sposób wycieczkowicze zamierzają uczcić pamięć autora Trylogii. W niedalekiej przyszłości przewidziany jest również wyjazd szlakiem ciekawostek powiatu garwolińskiego.
Violetta Machnicka, Sławomir Kordaczuk
Fot. Sławomir Kordaczuk, Violetta Machnicka